Mae data newydd a ryddhawyd ar Ddiwrnod Amser i Siarad (6 Chwefror) yn datgelu amharodrwydd pobl yng Nghymru i siarad am iechyd meddwl, gyda phobl ifanc yn cael eu heffeithio’n anghymesur gan y distawrwydd. Canfu arolwg barn ar draws y Cyfrifiad o 1,000 o bobl yng Nghymru, a gynhaliwyd fel rhan o’r fenter a arweiniwyd gan Mind and Rethink Mental Illness mewn partneriaeth â Co-op, y byddai’n well gan bron i draean (29%) o ymatebwyr osgoi trafod eu hiechyd meddwl na risg. sgwrs 'lletchwith'. Nod Diwrnod Amser i Siarad yw torri’r cylch hwn drwy annog miliynau o sgyrsiau am iechyd meddwl mewn cartrefi, ysgolion, gweithleoedd, a chymunedau ledled y wlad.
Mae'r arolwg yn dangos mai pobl ifanc sydd fwyaf tebygol o osgoi sgyrsiau am eu hiechyd meddwl, gyda dau o bob pump (40%) o bobl ifanc 16-24 oed yn cyfaddef eu bod yn gwthio pobl i ffwrdd, o gymharu â dim ond 8% o'r rhai dros 75 oed. Dywed bron i hanner (48%) y bobl ifanc y byddai’n well ganddynt beidio â siarad am eu hiechyd meddwl yn hytrach na mentro sgwrs lletchwith, o gymharu â dim ond 16% o bobl 65-74 oed.
Yn anffodus, mae cadw pethau i fewn yn ysgogi unigedd; Dywedodd 30% eu bod wedi gwthio ffrindiau a theulu i ffwrdd neu eu bod wedi rhoi’r gorau i gymdeithasu o ganlyniad i beidio â siarad am eu hiechyd meddwl. Ac mae'n gwneud bywyd yn anoddach. Dywed chwarter (24%) fod peidio â siarad yn achosi iddynt gael trafferth yn yr ysgol neu’r gwaith, gan godi i 41% o bobl 16-24 oed a dywed 26% fod cadw’n dawel wedi gwaethygu eu hiechyd meddwl, gan amlygu pwysigrwydd bod yn agored.
Diwrnod Amser i Siarad yw sgwrs iechyd meddwl fwyaf y genedl. Yn digwydd bob blwyddyn, mae’n ddiwrnod i ffrindiau, teuluoedd, cymunedau a gweithleoedd ddod at ei gilydd i siarad, gwrando a newid bywydau. Gall peidio â chael sgyrsiau gael effaith negyddol ar bob agwedd ar fywyd, gan gynnwys swyddi, perthnasoedd, cyfeillgarwch ac iechyd.
Dywedodd Alex Harrison, 34, o Gaerffili: “Rydw i wedi byw gydag iselder a phryder ers dros ddegawd, ond yn ôl yn 2012, doeddwn i ddim yn gwybod sut i adnabod na siarad amdano. Roeddwn wedi cael cynnig ysgoloriaeth prifysgol, ond yn lle dathlu, roeddwn wedi fy syfrdanu gan hunan-amheuaeth ac yn teimlo nad oeddwn yn ei haeddu. Pan wnaeth fy nhîm prifysgol fy nghyfeirio at fy nhiwtor personol, roeddwn i'n meddwl y byddai'r sgwrs yn lletchwith, ond roedd yn newid fy mywyd. Rhannodd fy nhiwtor ei brofiadau ei hun gydag iselder a dywedodd, ‘fi hefyd.’ Am y tro cyntaf, roeddwn yn teimlo fy mod wedi fy ngweld a’n clywed.
Wrth i mi ddechrau fy ngyrfa, roeddwn yn cael trafferth bod yn agored am fy iechyd meddwl gyda fy nghyflogwr. Wrth chwilio am arweiniad ar sut i fynd at y sgwrs gyda fy rheolwr llinell, deuthum ar draws ymgyrch Amser i Newid Cymru a’r blogiau ysbrydoledig a rannwyd gan eraill a oedd wedi siarad yn agored am iechyd meddwl. Rhoddodd eu straeon y dewrder i mi gael y sgwrs honno gyda fy rheolwr. Er nad oedd ei ymateb cychwynnol yn gefnogol, dim ond cryfhau fy mhenderfyniad i herio'r stigma sy'n ymwneud ag iechyd meddwl y gwnaeth hynny.
Ers ymuno ag ymgyrch Amser i Newid Cymru, rwyf wedi rhannu fy stori drwy sgyrsiau gwrth-stigma, wedi cefnogi stondinau arddangos, a hyd yn oed wedi helpu cyflogwr blaenorol i ddatblygu eu polisi iechyd meddwl yn y gwaith cyntaf. Mae'r rhain yn bethau na ddychmygais erioed y byddai gennyf yr hyder i'w gwneud. Fe wnaeth dechrau sgwrs am iechyd meddwl newid fy mywyd yn wirioneddol, ac rydw i eisiau i eraill wybod y gall newid eu bywyd nhw hefyd. Mae angen dewrder i fod yn agored am eich brwydrau, ond dyma’r cam cyntaf tuag at ddod o hyd i gefnogaeth a chofleidio pwy ydych chi.”
Dywedodd Lowri Wyn Jones, Rheolwr Rhaglen Amser i Newid Cymru: “Mae’r data a ddatgelwyd heddiw yn dangos darlun sy’n peri pryder, yn enwedig ymhlith ein cenedlaethau iau. Efallai y bydd distawrwydd yn teimlo fel yr opsiwn mwyaf diogel ar brydiau, ond mae cadw ein problemau iechyd i’n hunain dim ond yn gwaethygu y broblem ac yn ein datgysylltu ni oddi wrth y rhai o'n cwmpas.
Fel y mae’r data hwn yn ei ddangos, mae’r amharodrwydd i gael sgyrsiau ‘lletchwith’ am iechyd meddwl yn ein niwedio yn fwy nag yr ydym yn ei feddwl, sy’n gohirio ein gallu i gael mynediad at gymorth ac at adferiad. Mae newid hyn yn dechrau gyda phob un ohonom, ar draws gweithleoedd ac ysgolion ledled y wlad. Mae gennym ni i gyd ran i’w chwarae i alluogi ac i groesawu sgyrsiau, nid yn unig er ein lles ein hunain ond i adeiladu cymunedau cryfach, mwy cysylltiedig lle nad oes neb yn teimlo’n unig yn eu brwydrau iechyd meddwl.”
Y Diwrnod Amser i Siarad hwn 2025, rydym yn galw ar bobl i ddod yn gyfforddus i siarad a dechrau sgwrs, waeth pa mor fach, am sut maen nhw'n teimlo mewn gwirionedd. Mae Diwrnod Amser i Siarad yn cael ei redeg gan Mind ac Rethink Mental Illness ac yn cael ei ddarparu mewn partneriaeth â Co-op am y bedwaredd flwyddyn yn olynol. Ledled y DU, fe’i cyflwynir gan See Me gyda SAMH (Scottish Action for Mental Health) yn yr Alban, Inspire yng Ngogledd Iwerddon ac Amser i Newid Cymru.
Mae’r partneriaid yn cefnogi cymunedau ledled y DU i annog sgyrsiau iechyd meddwl drwy ddarparu adnoddau am ddim, gan gynnwys awgrymiadau ar sut i gael y sgwrs, a chynnal ymgyrch ymwybyddiaeth ledled y DU. Bydd eleni yn nodi 10 mlynedd o Ddiwrnod Amser i Siarad.
I gael gwybodaeth am Ddiwrnod Amser i Siarad, gan gynnwys awgrymiadau ar ddechrau’r sgwrs, ewch i: https://www.timetochangewales.org.uk/cy/ymgyrchoedd/diwrnodamsersiarad2025/
Ymunwch â'r sgwrs ar gyfryngau cymdeithasol gan ddefnyddio #AmseriSiarad trwy ymweld â'n sianeli cyfryngau cymdeithasol ar X (Twitter gynt), Facebook ac Instagram.
I gael rhagor o wybodaeth, ystadegau cefndir, lluniau a chyfweliadau ag unrhyw un sy’n ymddangos yn y datganiad hwn i’r wasg, cysylltwch â Hanna Yusuf ar h.yusuf@timetochangewales.org.uk neu ffoniwch 02920105004.